Bilgi Yarışmasından Kazanılan Para Helal Mi? Ödülü almak caiz midir?

Question

Selamün aleyküm. Bilgi Yarışmasından Kazanılan Para Helal Mi? Ödülü almak caiz midir? Ekranlarda bilgi yarışması olarak yayınlanan birçok program mevcut. Yarışmacılar sorulan sorulara bilgileri dahilinde cevaplar verip ödül kazanabiliyorlar. Bu gibi bilgi yarışmalarından kazanılan ödülleri almak caiz midir?

Answer 1

Ve Aleyküm selam. Sorunuzun cevabı şu şekildedir:

Bilgi yarışmasından kazanılan paranın helal olması konusu kumar mevzusu üzerinden değerlendirilmektedir. Kumar nedir? Örneğin 2 kişinin ortaya para koyması ve yarışma sonucunda da o paranın tamamını, kazanan kişinin alması, diğer para yatıran kişinin ise hiçbir şey kazanamadığı gibi yatırdığı parayı da kaybetmesidir.

Bilgi yarışmalarında şuna dikkat edilmeli:

- Yarışmacılar yarışmaya katılmak için bir ücret ödememeli, ödüyorsa bu kumara girmiş olur. Çünkü hiç bir şey kazanamama riski mevcuttur ve ödediği parayı da kaybetmiş olacaktır.

- Eğer herhangi bir şey ödemiyorsa ki genelde günümüzdeki yarışmalarda durum budur. Yarışmacılar bir şey ödemezler, sponsorlar masrafları hallederler. Bu durumda, ödülü de yarışmacılar dışında üçüncü bir kişi veriyorsa (bu bir tv kanalı olabilir vs.) kazanan kişinin aldığı para helal olur. Buraya kadar bir sorun yoktur. (Kâsânî, VI, 206; Fetâva’l-Hindiyye, V, 400)

- Ancak burada da şöyle bir durum var: Yarışmanın içeriği önemlidir. Eğer verilen sorular doğru cevaplandıkça kişi para kazanıyor ve o parayı da o anda hak ediyorsa; artık o paranın sahibi olmuş demektir. Fakat bazı yarışmalar, yarışmanın belli bir yerinden sonra "yarışmaya devam etmek isterseniz daha büyük ödül var, ancak devam edip de yanlış cevap verirseniz hak etmiş olduğunuz parayı da kaybedersiniz" diyorlar. Bu şekilde olursa bu kumara girer. "Şuan 5. sorudayız ve 5000 Tl'lik bir rakamı bizden kazanmış oldunuz. Dilerseniz paranızı alıp gidebilir, dilerseniz devam edebilirsiniz." şeklinde bir misal verebiliriz.

- Çünkü yarışmacı belli bir yere kadar gelmiş ve belli bir miktar parayı, yarışmanın şartları gereği hak etmiştir. O anda yarışmadan çıkacak olsa o parayı alıp gidebilecektir, o paranın sahibi olmuştur. İşte o anda "daha fazlasını kazanmak için devam edebilirsiniz", denildiğinde yarışmacı devam ederse ve hatalı bir cevap verirse; normal şartlarda hak etmiş olduğu parayı da geri alıyorlarsa; bu durum kesinlikle caiz olamaz. Zira bu kumar gibidir. Ortaya bir para yatırılmış oluyor, yanlış cevap verildiğinde ise o paradan mahrum olunuyor. 

Fakat yanlış cevap verildiği takdirde daha önce hak edilen paraya bir zarar gelmiyorsa "yanlış cevap verseniz de o para artık her türlü sizindir" diyorlarsa bunda herhangi bir sıkıntı yoktur.

Bilgi Yarışmasına Katılmak Caiz midir?

Bilgi yarışmasına katılmayı iki şekilde değerlendirmek icab eder:

1. Yarışmanın formatında İslam'a aykırı bir durum var mı yok mu: Burada kumara girip girmediğine dikkat etmek icab eder. Şayet "bilirsen sana şunu vereceğim, bilemezsen senden şunu alacağım" deniliyorsa bu kumardır. Ancak "bilirsen sana şunu vereceğim, fakat bilemezsen senden hiç bir şey taleb etmeyeceğim" deniliyorsa bu kumar değil, hediye olmuş olur. Evvela dikkat edilmesi gereken nokta bu nokta olmalıdır. 
2. Yarışmanın formatı caiz olsa bile, yarışmanın olacağı ortamda İslam'a aykırı bir durum var mı yok mu: Diyelim ki yarışmadan kazanılacak para kumar kapsamına değil hediye kapsamına giriyor. Bu durumda bilgi yarışmasına katılmak caiz olur. Ancak dikkat edilmesi gereken ikinci bir husus bulunmaktadır ki o da şudur: Yarışma ortamının İslam'a uygunluk durumu... "Mümin erkeklere söyle, gözlerini haramdan sakınsınlar ve iffetlerini korusunlar." (Nur suresi 30) ve "Mümin kadınlara da söyle, gözlerini haramdan sakınsınlar, ırzlarını korusunlar..." (Nur suresi 31) ayetlerine aykırı bir ortamda bulunmak da sadece bu programlar için değil herhangi bir ortamda bile uygun olmadığından katılmayı bu şartlarda da caiz görmemekteyiz. Bu noktada bir sorun olmayacaksa elbette ki katılmakta bir sorun olmaz.
  Ortam haramlık selamlığa uygun olmamasına rağmen yine de birisi katılacak olsa ve bir ödül kazanıp o parayı kazanacak olsa ne olacak? Bu durumda yarışmanın formatında bir haramlık yoksa alınan para helal olur. Sadece kişi, öyle bir ortamda bulunduğundan dolayı günahkâr olmuş olur.

Katılım ücreti ödeyerek katıldığımız yarışmada ödül kazanmak helal mi haram mı?

Katılım ücreti ödeyerek katılınan yarışmalarda ödül kazanmak, o paranın helal olması veya haram olması bazı şartlara bağlıdır:

• Bilgi yarışmasına katılmak için normal ulaşım ücreti dışında kontör göndermek gibi ilave ücret ödemek ya da bir ödeme taahhüdünde bulunmak, çekilişe katılmak niyetiyle piyango bileti satın almak niteliğinde olduğundan bu türden olan yarışmalar bir tür kumara dönüşür. 
• Dolayısıyla katılım ücreti ödeyerek katıldığınız yarışmalarda kaybettiğinizde hiçbir şey alamayacağınız için katılım ücretini de kaybetmiş olacaksınız. Bu ise kumardır. Bundan dolayı kazanılan ödül helal olmaz.
  
• Ancak herhangi bir katılım ücreti şartı olmaksızın katılım sağlanabilen yarışmalarda kazanılan ödüller yukarda bahsettiğimiz şartlara aykırı bir durum olmadıkça caiz olmaktadır.

 

Kim Milyoner Olmak İster de kazanılan para helal mi?

Kim Milyoner Olmak ister adlı bilgi yarışmasından kazanılan para helal değildir. Gerekçemiz ise şudur: Yarışmayı adım adım ele alacak olursak:

• Birinci soruyu cevaplayan kişiye 500 TL kazandınız deniliyor. Kazandınız demek bu parayı hak ettiniz demektir.
• Doğru cevaplayan kişiye "dilerseniz paranızı alıp çekilme hakkına sahipsiniz, dilerseniz devam edip daha fazlasını kazanabilirsiniz" denilmektedir. Bu durum aslında kumardır. Çünkü 500 TL'yi kazanmış olan birisi devam edebilmek için, kazanmış olduğu miktarı ortaya koymak zorundadır. Devam edip yanlış cevap verdiğinde ise ortaya koyduğu parasını da kaybetmektedir. İşte bu, kumarın ta kendisidir. 
• Bu durumdan dolayı Kim milyoner olmak ister de kazanılan para helal değildir. Katılmakta caiz değildir.

Tüm bunların ardından Maide suresi 90. ayeti hatırlatmak isteriz:

يَٓا اَيُّهَا الَّذ۪ينَ اٰمَنُٓوا اِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالْاَنْصَابُ وَالْاَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ

"Ey iman edenler! İçki, kumar, dikili taşlar, fal okları şeytan işi iğrenç şeylerdir. Bunlardan kaçının ki kurtuluşa eresiniz."

ve yine Hz. Peygamber'in (sav) şu hadisi şerifini de hatırlatmak isteriz:

Nu"mân b. Beşîr, parmaklarıyla iki kulağını göstererek, Rasûlullah"ı (sav) şöyle söylerken işittiğini aktarmaktadır: “Helal bellidir, haram da bellidir. Bu ikisinin arasında ise bazı şüpheli şeyler vardır ki insanların ekseriyeti bunları bilmezler. Kim şüpheli şeylerden sakınırsa, dinini ve ırzını (namus ve haysiyetini) korumuş olur. Kim de şüpheli şeylere düşerse, harama düşmüş olur...”

(M4094 Müslim, Müsâkât, 107)

Rabbimiz azze ve celle, aleni olan haramlardan kaçınan ve şüpheli şeylerden de sakınan takva sahiplerinden olmayı cümlemize nasip eylesin.